Pozitivizam

Pozitivizam je (filozofski) pravac koji odbacuje svaku "metafiziku" tvrdeći da se sva naučna i filozofska spoznaja svodi na otkrivanje zakona, iskustveno ustanovljenih konstantnih odnosa među pojavama. Osnivač pozitivizma Ogist Kont zasniva svoju osnovnu tezu na zakonu triju stadijuma, po kojem svaka nauka mora proći u svom razvoju teološki, metafizički i naučni stadijum.

Na teološkom stadijumu sve se pojave objašnjavaju delovanjem jednog ili više natprirodnih bića, bogova; na metafizičkom stadijumu sve se objašnjava delovanjem jednog ili više apstraktnih prirodnih "sila"; na pozitivnom stadijumu ne traga se više ni za kakvim skrivenim "silama" ni "bitima", nego se nastoje otkriti zakoniti odnosi među pojavama. Pozitivna je faza po pozitivistima nužna završna faza svake nauke, pa i filozofije. Pored Konta u 19. veku i na početku 20. veka pozitivizam zastupaju Džon S. Mil, H. Spenser, E. Las, A. Ril, E. Mah, R. Avenarius, E. During, a u periodu između dva svetska rata "neopozitivisti" ili "logički pozitivisti". Koncepcije nekih pozitivista vrlo su bliske vulgarnom materijalizmu; drugi su umnogome bliski subjektivnom idealizmu. Klasici marksizma i drugi marksisti oštro su kritikovali osnovne teze pozitivizma, a pogotovo tezu o suvišnosti ili besmislenosti "metafizike" (filozofije).